مدلسازی تهدید و مدیریت حوادث
وقتی امنیت باهوشتر از هکره!
💡 مدلسازی تهدید (Threat Modeling) یعنی چی؟
فرض کن داری یه قلعه میسازی 🏰 (منظورم سیستم یا اپلیکیشنته).
قبل از اینکه دیوار بکشی و دروازه بذاری، باید بدونی از کجا ممکنه حمله کنن!
اینجاست که «مدلسازی تهدید» وارد میشه — یه روش هوشمند برای شناسایی، تحلیل و مقابله با تهدیدات احتمالی.
به زبان ساده، مدلسازی تهدید یعنی پیشگیری قبل از پشیمونی!
🚀 مراحل مدلسازی تهدید
۱. شناسایی داراییها 💎
اول باید بدونی چی برات ارزش داره.
دادههای کاربران؟ سرور؟ پایگاه داده؟ رمزهای عبور؟
هرچی که اگه از دست بره، فاجعه درست میشه، میره تو لیست داراییها.
🔹 مثال:
مثل وقتی میخوای خونهت رو بیمه کنی، باید بدونی چی برات مهمه — ماشین؟ تلویزیون؟ یا اون لپتاپ پر از پروژههای کاری؟ 😅
۲. شناسایی تهدیدات ⚠️
اینجا دنبال دشمنهای احتمالی میگردی.
ممکنه هکر باشه، کارمند بیاحتیاط، یا حتی یه زلزله بد موقع!
برای این کار از منابعی مثل OWASP Top 10 استفاده میکنی تا تهدیدات استاندارد رو بدونی.
🔹 مثال:
مثل وقتی میخوای بری سفر و فکر میکنی «اگه ماشین پنچر شد، اگه موبایل شارژ تموم کرد، اگه بارون گرفت…»
۳. شناسایی آسیبپذیریها 🧱
میخوای بدونی قلعهت از کجا سوراخه!
کد ضعیف، پیکربندی اشتباه، رمز ساده، یا در باز برای ادمین 😬
۴. تحلیل و ارزیابی ریسک 📊
اینجا حساب میکنی که هر تهدید چقدر محتمل و چقدر خطرناکه.
تهدیداتی که هم احتمال بالایی دارن هم خسارت زیاد، باید اول رسیدگی بشن.
۵. طراحی و پیادهسازی کنترلها 🛡️
وقتشه دست به ابزار بشی.
فایروال، رمزنگاری، آموزش کاربران، یا حتی اخطار برای ورودهای مشکوک.
🔹 مثال:
مثل وقتی دوربین، قفل هوشمند و دزدگیر نصب میکنی، چون یه بار دزد اومده بود فقط واسه هندزفری 😆
۶. نظارت و بازنگری 🔁
امنیت یه چیز یکباره نیست.
همیشه باید حواست باشه — چون تهدیدها هر روز شکل جدیدی میگیرن!
🧠 تکنیکها و ابزارهای مدلسازی تهدید
| روش | توضیح کوتاه |
|---|---|
| STRIDE | شناسایی ۶ نوع تهدید (جعل هویت، دستکاری، انکار، افشای اطلاعات، قطع سرویس، افزایش دسترسی) |
| DREAD | امتیازدهی تهدید بر اساس شدت آسیب، تعداد قربانیان، و احتمال تکرار |
| Attack Trees | ترسیم مسیر حملات احتمالی مثل نقشه گنج هکرها 😏 |
| Data Flow Diagrams | نمایش جریان داده و نقاط حساس برای دید بهتر از کل سیستم |
🌟 مزایای مدلسازی تهدید
پیشگیری قبل از حمله (مثل واکسن امنیتی 💉)
کاهش آسیبپذیریها
صرفهجویی در منابع و تمرکز روی تهدیدات مهم
افزایش آگاهی تیمها دربارهی خطرات واقعی
🧯 مدیریت حوادث (Incident Management)
گاهی با همهی این احتیاطها، حادثه میافته! 💥
سیستم میخوابه، کاربر فیشینگ میخوره، یا باجافزار میاد تو مهمونی!
اینجاست که مدیریت حوادث وارد صحنه میشه.
مدیریت حوادث یعنی برگردوندن اوضاع به حالت نرمال، بدون جیغ و داد 😅
🔁 مراحل مدیریت حوادث
شناسایی و گزارش: فهمیدن اینکه اتفاقی افتاده و اعلامش.
ثبت و طبقهبندی: نوشتن جزئیات و تعیین اولویت.
تحلیل علت: فهمیدن چی شد و چرا شد.
حل و رفع: اقدامات موقت یا دائمی برای رفع مشکل.
بازیابی: اطمینان از اینکه سیستم دوباره درست کار میکنه.
گزارش و بازنگری: نوشتن گزارش نهایی و درس گرفتن از حادثه.
🔹 مثال:
مثل وقتی برق میره، اول چراغ قوه پیدا میکنی، بعد فیوز رو چک میکنی، بعد میفهمی بچههات دوباره بخاری رو زده بودن 😅
🎯 اهداف مدیریت حوادث
کم کردن زمان قطعی سرویس
کاهش تأثیر روی کاربرا
بهبود فرآیندهای امنیتی
یادگیری از هر حادثه برای آینده
⚙️ ابزارهای معروف مدیریت حوادث
ServiceNow
Jira Service Management
Zendesk
Splunk برای تحلیل امنیتی
🚨 مدیریت و پاسخ به حوادث (Incident Handling & Response)
وقتی حادثه امنیتی پیش میاد، فقط تعمیر کافی نیست — باید دقیق بررسی و پاسخ داده بشه.
هدف اینه که بفهمیم چه شد، چطور شد، و چطور نباید دوباره بشه!
🧭 مراحل پاسخ به حادثه
شناسایی
ثبت و اولویتبندی
تحلیل علت
پاسخ و کنترل
بازیابی
تحلیل پس از حادثه
گزارش و بهبود
🔹 مثل کارآگاه امنیتی که بعد از سرقت، نهتنها دزد رو میگیره، بلکه یاد میگیره در قلعه رو چطور محکمتر ببنده! 🕵️♂️
🌍 اهداف پاسخ به حوادث
کاهش زمان واکنش
محافظت از دادهها
تقویت فرآیندها
آموزش و آگاهی کاربران
🧩 چالشهای رایج
پیچیدگی زیاد حوادث
کمبود نیرو یا ابزار
نبود ارتباط مؤثر بین تیمها
فشار کاری بالا در شرایط بحران
🔐 جمعبندی
مدلسازی تهدید و مدیریت حوادث مثل واکسن و آنتیبیوتیک برای دنیای امنیت دیجیتال هستن.
یکی جلوی مریضی رو میگیره، اون یکی مریضی رو درمان میکنه 💪
امنیت سایبری یعنی همیشه یه قدم جلوتر از تهدید باشی!